“Nhâm nhi Dần”: Những chú Hổ cũng “sống chậm”

[Lofficiel] Mùa Tết này, Lamphong Studio và anh Lê Huy mang đến những chú hổ đặc biệt được gọi tên “Nhâm nhi Dần”, cùng thông điệp: “Hãy chậm lại ngắm nhìn cuộc sống, đặc biệt trong thời điểm những xáo trộn bất ổn ngày càng dày thêm.” Cùng lắng nghe anh chia sẻ về hành trình thực hành nghệ thuật thú vị này.

Tôi bắt đầu làm Hổ vào cuối tháng 7, khi Hà Nội đang giãn cách xã hội và tôi thì “mắc kẹt” ở xưởng vì cả khu tập thể bị cách ly. Ý tưởng về một chú hổ béo, má phính, mắt híp, rực rỡ trong lửa được vẽ ra từ đầu năm nhưng vật vã làm mẫu mấy lần đều bỏ dở, mãi đến lúc đó mới ngồi im để làm một lèo đến tận bây giờ.

Lúc đó, tôi một mình ở xưởng, ban đầu cũng khá hoang mang nhưng cũng dần điều tiết lại, nghĩ tích cực và bắt tay vào thực hiện ý tưởng. Trong đầu tôi nghĩ, hết 14 ngày sẽ làm xong tạo hình hổ bằng đất để có thể thử nghiệm các chất liệu khi hết thời gian cách ly.

Những ngày đó, cầu thang khu tập thể bị khoá chặt, sáng sớm, bản thân lại bị đánh thức bởi tiếng ù ù của máy phun khử khuẩn, ngó qua cửa sổ thấy xe cứu thương đỗ sẵn, cũng lo lắng lắm! Tôi cứ đếm từng ngày, ghi lại công việc, và cặm cụi làm. Cứ nhẩn nha từng ngày, làm đất, uống trà, ăn lạc nên hổ năm nay có hình củ lạc, cho nó vui… (cười).

Cảm giác rất chậm đó khiến tôi nghĩ đến chữ: Nhâm nhi Dần, cứ như là nhấm nháp thời gian trôi, thật chậm, thật chậm. Chính lúc này, chỉ có mỗi một cách tích cực là làm việc, là nhâm nhi dần từng cảm xúc, để luôn tích cực và hy vọng những điều tốt đẹp sẽ đến

Và như thế, tôi tạo nên “Nhâm nhi Dần”, một chú hổ con bép múp, đứng trong bão lửa, tay cầm bông sen vàng đầy hạnh phúc. Không thét gầm, nhe nanh, xoè vuốt… mà cười sung sướng, sảng khoái, liên tưởng, ẩn dụ hình ảnh của phật Di Lặc – vị phật hiện thân cho tương lai, hạnh phúc và an nhàn.

“Nhâm nhi Dần” cũng gợi đến việc sống chậm lại để ngắm nhìn cuộc sống. Dù trong thời kỳ dịch bệnh, những khó khăn ngày càng dày lên, những bất ổn xáo trộn, những vất vả mưu sinh, những mệt mỏi trong những đợt giãn cách dài ngày… thì cuộc sống vẫn không ngừng tiếp diễn.

Tôi dùng dạng thức hoa văn mây lửa dân gian, cách điệu và khắc nổi trên thân hổ, như bao trọn tổng thể. Hình tượng hổ trong tâm thức người Việt đã luôn gắn liền với lửa, trong những sự tích, truyền thuyết về hổ đều có sự xuất hiện của lửa. Dải hoa văn mây – lửa trên lưng hổ được mượn ý từ dải hoa văn trên sống lưng hình tượng Nghê trong Mỹ thuật cổ. Đó là tướng của rồng, đó là biến thể của dãy kỳ thể hiện tính mềm mại, bay bổng mang tinh thần của linh vật. Lửa-cháy trong nhiều câu chuyện dân gian còn thường được kể với những trận cháy rừng, những thiên tai… như một sự liên tưởng đến những hoạn nạn, khó khăn, dịch bệnh mà chúng ta đang phải trải qua. Nhưng trong bão lửa, hổ vẫn đứng vững, vẫn vượt qua và vẫn luôn cười. Nhìn chi tiết, hoạ tiết mây lửa trên thân hổ được chuyển hoá từ hình quả Phật thủ, lửa như những ngón tay bao bọc, ở một góc nhìn khác, lửa không còn là lửa của hiểm nguy nữa mà là bao bọc.

Ở phác thảo ban đầu, tôi vẽ hổ cầm một quả cầu lửa chứ không phải bông sen, tôi còn thử cả phương án ôm một chú hổ con trong tay… cứ tìm hình, tôi nghĩ đến giọt nước. Tôi suy tư đơn giản, giống như hoả hoạn, chúng ta cần nước, cần thứ gì đó để dập lửa. Từ hình giọt nước được vẽ ra tôi liên tưởng đến một búp sen. Như một niềm tin, một đức tin. Tôi nghĩ niềm tin, hướng đến những điều tươi sáng và tích cực là điều quan trọng nhất trong những lúc khó khăn, dịch bệnh như thế này.

Tôi đọc và xem nhiều về các hình tượng, hoa văn, vốn cổ trong điêu khắc dân gian và chọn chuyển thể “búp sen hoá mây” trên cột đá hình bút lông (1760) trước toà Đại Bái ở Văn Miếu – Quốc Tử Giám làm điểm nhấn cho “Nhâm nhi Dần”. Những nghệ nhân dân gian xưa đã tạo tác ngọn bút giống như một búp sen, có hình mây cuộn trong từng cánh mang bóng dáng của lá đề. Những yếu tố đó đồng hành tạo nên một biểu tượng ẩn chứa những thông điệp triết lý sâu sắc của văn hóa Việt – là tri thức, nhân nghĩa và truyền thống tôn sư trọng đạo và niềm tin hướng đến những điều tốt đẹp. Nhà nghiên cứu Trần Hậu Yên Thế có viết: “Nếu có thể chọn một hình tượng thể hiện đầy đủ nhất triết lý Nho-Phật-Lão tịnh hành, tôi nghĩ tới búp-sen-mây này.”

Vì là dự án thường niên của Lamphong studio nên tôi lên ý tưởng sơ bộ từ đầu năm nhưng thật sự bắt tay vào từ tháng 7. Tôi đã trải qua gần 7 tháng để thực hiện dự án này.

Với riêng các nhân tôi, khó khăn nhất chính là việc thực hiện Phiên bản Lật đật. Đây là phiên bản tôi theo đuổi từ những ngày đầu, chi phối tạo hình và cả chất liệu. Tôi muốn tạo nên hình tượng “Nhâm nhi Dần” là một chú hổ không thể ngã, dù khó khăn dịch bệnh, vẫn không thể bị quật ngã, vẫn luôn đứng dậy và luôn cười. Tôi đã thử nghiệm rất rất nhiều lần với các chất liệu khác nhau, để cho Hổ có thể lật đật được. Đến cuối cùng, tôi phải cân đo từng con một, khi đạt được độ nhẹ nhất định kèm với phần bi sắt nặng được đúc bên trong mới thì mới đảm bảo có thể đứng được. Đã sản xuất vô vàn bản mẫu, hỏng và bỏ đi rất nhiều vì đúc mỏng sẽ bị móp méo, đúc dày thì an toàn nhưng lại quá nặng. Với phương thức sản xuất thủ công hoàn toàn, tôi bắt buộc phải chọn cách thực hiện số nhiều rồi loại những bản không đạt tiêu chuẩn.

Ngoài ra, quá trình sản xuất cũng gặp rất nhiều khó khăn khi chịu ảnh hưởng của dịch Covid-19. Nhiều ngày giãn cách, các xưởng sản xuất đều bị ngưng chệ, nhân công thiếu, chi phí sản xuất đều bị đội lên rất cao. Thông thường, tôi sẽ đảm nhiệm toàn bộ các phần thiết kế, tạo hình, tạo mẫu sau đó đưa bản mẫu về làng nghề để thực hiện sản xuất số lượng. Chúng tôi sẽ chỉ kiểm tra chất lượng và hoàn thiện tinh chỉnh lại bước cuối cùng trước khi gửi sản phẩm đến tay mọi người. Nhưng năm nay, tôi phải kéo toàn bộ phần sơn mài về studio. Xưởng của tôi rất nhỏ, các bạn cộng sự làm việc 12 tiếng/ngày và đều đeo khẩu trang toàn bộ thời gian. Liên tục như vậy trong mấy tháng, như làm việc mà phải nín thở vậy.

Trong bộ sản phẩm “Nhâm nhi Dần” có rất nhiều hạng mục, cốt gốm, sen đồng, sen bạc, bộ lịch, sách giới thiệu, hộp… mỗi hạng mục lại là một đơn vị thực hiện khác nhau. Tôi kiểm soát toàn bộ quy trình ấy trong trạng thái lúc nào cũng lo dịch ập đến. Như phần in ấn sách, lịch và hộp, chúng tôi mất 2 tháng để thực hiện. Ngay khi vừa lấy toàn bộ hộp ra khỏi xưởng in, thì xưởng có 20 ca F0 phải đóng cửa. Làm việc trong trạng thái đó thật sự rất cân não và nhiều rủi ro. Tuy thế, chúng tôi cũng đã hoàn thành được dự án, cố gắng mang đến sản phẩm hoàn thiện nhất, chỉn chu nhất.

Trang Ps, ghi theo lời kể của anh Lê Huy

Nguồn: https://www.lofficielvietnam.com/art-design/nham-nhi-dan-nhung-chu-ho-cung-song-cham